Wie was Mozes?

Een historisch persoon?

Het leven van Mozes, zoals dat beschreven wordt in de Bijbel, wordt op dit moment betwijfeld. Er bestaan geen historische of archeologische bewijzen die zijn bestaan kunnen bevestigen.
Ook het verblijf in Egypte en de uittocht eruit waren wellicht gebeurtenissen die maar een paar families hebben meegemaakt. Misschien werd die persoonlijke geschiedenis uitgebreid en als 'voorbeeld' aangedikt, toen de joden een gelijkaardige onderdrukking meemaakten in Babylonië.

De naam 'Mozes'

‘Mozes’ lijkt op het Hebreeuwse woord voor ‘trekken’ (Mozes is door de prinses uit het water ‘getrokken’).
'Mozes' is ook een Egyptisch woord dat ‘zoon’ betekent. Meestal wordt dat gebruikt met een toevoeging, zoals in Toetmoses (= ‘zoon van
Deze Egyptische naam kan erop wijzen dat zijn familie reeds een hele tijd in Egypte woonde.

Het leven van Mozes volgens de Bijbel

Mozes was volgens de Bijbel, een zoon van Amram en Jokebed, en de broer van Aäron en Myriam. Hij werd geboren toen de Israëlieten slaven waren in Egypte. De farao die vreesde dat het volk van Israël te sterk werd gaf het bevel om alle pasgeboren jongens van de Hebreeën doden. Enkele Hebreeuwse vroedvrouwen gingen hier tegen in: ze kwamen zogezegd steeds te laat als Hebreeuwse vrouwen een kindje kregen. De moeder van Mozes, Jokebed, en zijn zus, Myriam, legden Mozes in een waterdicht mandje op de Nijl. Een dochter van de farao zag het en adopteerde Mozes als haar zoon.

Mozes groeide op als prins van Egypte. Toch was hij solidair met de Hebreeuwse slaven: hij leefde mee met hen en kon niet tegen onrecht. Hij doodde een Egyptenaar die een Hebreeër had gedood en vluchtte de woestijn in omdat hij omdat hij vervolging vreesde.
Hij werd herder en huwde met Sippora. In de woestijn ontmoette hij God op de berg Horeb (Sinaï) in een brandende doornstruik. Een ontmoeting waarin Mozes zijn roeping ontdekte.

Mozes die de farao er niet kon van overtuigen om zijn volk te laten gaan, raakte ontmoedigd. Opnieuw spoorde God hem aan en zond hem. Opnieuw ondervond hij verzet. Tien ‘plagen’ troffen Egypte. Slechts het treffen van de eerstgeborenen van Egypte zorgde ervoor dat de farao zijn volk liet gaan. Het Hebreeuwse volk trok samen met Mozes door de Rietzee (Schelfzee).
Op de Sinaï gaf God aan Mozes tien woorden om mee te leven. Deze woorden worden Tora genoemd. Ze zijn een levensleer en maken deel uit van het verbond van God met zijn volk.
Samen met Mozes trok het volk 'veertig jaar' door de woestijn. Veertig jaren van inkeer, van nadenken, van voorbereiding op het leven in het Beloofde Land.
In de woestijn was het leven niet gemakkelijk. De mensen hadden honger en dorst, maakten veel ruzie en wilden niet altijd luisteren naar de wijze raad van Mozes. Ze waren God soms beu.

Mozes stak veel energie in het begeleiden van zijn volk. Hij kreeg hierbij de steun van Myriam, Aäron en Sippora.
Op het einde van de tocht door de woestijn stierf Mozes in het zicht van het Beloofde Land. Niemand vond hem terug. Men vertelt dat God hem begraven heeft.

Mozes in de Koran

(naar: F. HITCHINSON, Ontmoeting. De islam binnen de katholieke godsdienstlessen in het basisonderwijs, De Katholieke Schoolgids, Cahier, 2002, p. 82-84)

Mozes wordt 136 keer vernoemd in de Koran. De Koran biedt vooral een belerende bezinning op het leven van Mozes (Moesa).

Als kind legde zijn moeder hem in een kist en gooide hem in de 'zee'. De 'zee' wierp hem op de kust, waar hij opgenomen werd door een 'vijand van God', iemand die niet in Allah gelooft. Door tussenkomst van Myriam werd Moesa aan zijn moeder toevertrouwd. Zo werd de jonge Moesa gered (Koran 20, 37-40; 28,7-14).

Soera 20, 9 -37 vertelt dat God Moesa vanuit een vuur roept en hem naar Firaun (de Farao) zendt.
'O Moesa, ik ben het, je Heer. Trek dus je schoenen uit. Jij bent in de geheiligde vallei Toewa. Ik heb jou gekozen. Luister naar wat geopenbaard zal worden. Ik ben God, er is geen God dan Ik. Dien Me dus en verricht het rituele gebed om Me te gedenken. Het uur komt - IK houd het nauwelijks nog verborgen - dat aan elke ziel vergolden zal worden wat ze nastreeft.' (Koran 20, 11-14)
In de Koran wordt Moesa vooral gezonden om op te roepen tot het geloof in één God en het eindoordeel over het leven, en tot het beoefenen van het rituele gebed. Omdat God hem in een brandend braambos aansprak kreeg Mozes de naam kaliem Allah, 'hij die met God sprak'.
Moesa wordt profeet en gezant, samen met zijn broer Haroen (Aäron). De confrontatie tussen Mozes en de farao (firaun) was de strijd tussen een moslimgezant en een hoogmoedige ongelovige die zijn volk deed dwalen en het op verkeerde wegen leidde (Koran 20, 79).

De zending van Moesa werdondersteund door negen wondertekenen (Koran 27, 12;17, 101): zijn hand werd wit, zijn staf veranderde in een slang om de tovenaars van de firaun te bedreigen. Tenslotte mocht hij vertrekken met zijn volk. Met zijn staf splitste Moesa de zee. Zijn volk raakte er droogvoets doorheen maar de troepen van de Firaun werden door het water verzwolgen (20, 77-79, 28,40).
Op het laatste moment kwam de firaun tot inzicht. Hij sprak de geloofsbelijdenis uit. 'Ik geloof dat er geen God is dan Hij in wie de Israëlieten geloven en ik behoor tot hen die zich (aan God) overgeven.'

God openbaarde zich op de berg en gaf via Moesa de tafelen van zijn wet aan het volk (Koran 7, 142, 145).
De Koran en de islamitische legenden stellen Moesa voor als een strenge wetgever. Vrome tradities in de islam beschrijven hem als de helper van verdwaalde wandelaars en als leider van hen die zoeken. Hij staat altijd aan de kant van de wet.
Volgens de Koran waren de Hebreeën in Egypte welvarend en tevreden. Ze beschikten er over tuinen, bronnen en veldgewassen, ze hadden een voortreffelijke positie en een aangenaam leven (Koran 44, 24-27). Door de uittocht moesten ze dit allemaal achterlaten. In de woestijn werden ze gevoed met manna en kwartels (20, 80).
Wanneer Moesa naar zijn Heer ging, kwam het volk tot dwaling. Soera 20, 85-97 vertelt dat het hiertoe werd aangezet door as-Samiri, een Samiriet. Hij liet mensen sieraden samenbrengen en maakte daarvan een kalf dat hij tot hun God uitriep (over dit kalf schrijft ook Soera 7, 148-154). Zelfs Haroen (Aäron) kon hem niet tegenhouden.

Het volk wilde het gezicht van God zien. God liet door een donderslag blijken dat dit niet kon (Koran 2, 55). Hij ging met het volk een betrouwbaar verdrag aan, maar het volk verbrak het (2, 153-155). God zond het volk manna en kwartels. Wanneer Mozes met de staf op de rots sloeg ontsprongen twaalf bronnen waaruit het volk kon drinken. Maar het volk vroeg nog meer: groenten, komkommers ... Daarmee haalden ze de toorn van God op de hals (2, 61). Uiteindelijk doolden ze veertig jaar lang rond in de woestijn (5, 26)

De verhalen over Mozes eindigen zoals in de Bijbel (boek Exodus).

Belang van Mozes

Leider van de uittocht uit Egypte

Door de Israëlieten uit Egypte te leiden maakte Mozes de Israëlitische stammen tot een volk, dat één God vereerde.

Wetgever

Mozes gaf zijn volk de tien woorden van God. Ze maken deel uit van het verbond tussen God en zijn volk:
. God redt zijn volk uit de slavernij.
. Het volk houdt rekening met de tien woorden die God hen geeft als richtingwijzers: ze wijzen de levensweg die men het best volgt.

Bijbel en Kunst

MICHELANGELO

Mozes (tussen 1513 en 1516)

Michelangelo maakte dit beeld van Mozes uit Carrara-marmer. Het is 2,35 meter hoog en te zien in de kerk Sint-Petrus in Vincoli (Rome)
Oorspronkelijk werd het gemaakt voor het graf van paus Julius II (Giuliano Della Rovere).

Mozes zit neer. Onder zijn rechterarm heeft hij de Tien Geboden vast. Hij rust uit nadat hij die heeft ontvangen en afdaalt van de Sinaï. Hij is woedend, want beneden de berg ziet hij de mensen rond het Gouden Kalf dansen.

Michelangelo beelde Mozes af met hoorns op zijn hoofd. Dit is het gevolg van een foutieve vertaling van Exodus 34, 29-35 uit het Hebreeuws, een taal waarin vroeger alleen medeklinkers werden geschreven. Zo werd 'KRN' vertaald als 'KaRaN': hoorn. Maar 'KRN' kan men ook lezen als 'KeReN', en dan betekent het (licht)straal of uitstraling.

Michelangelo vond dit werk zijn meest levensechte beeld. Er wordt gezegd dat toen hij met de rechterknie van Mozes klaar was, hij met zijn hamer op de knie van Mozes sloeg en zei: 'Perché non parli?' ('Waarom praat je niet!'). Op de knie van Mozes is een litteken te zien dat er op die manier op gekomen kan zijn.

Suggesties

EVEN TESTEN

Zet in de juiste volgorde: Het leven van Mozes

O De mama van Mozes probeert haar kindje te redden.
O Mozes groeit op in het paleis van de farao.
O God zegt tegen Mozes: 'Red mijn volk'.
O God geeft Mozes tien geboden.
O Mozes leidt het volk door de woestijn.
O Na veertig jaar ziet Mozes het land dat God hem beloofde

Zet in de juiste volgorde: Mozes redt zijn volk

(naar: Simon, uitgeverij Averbode, 2009, nr 4, p. 6)

Mozes kan niet meer in het paleis van de farao blijven wonen.
Hij vlucht in de woestijn.

Mozes ziet dat een Egyptische opziener een Israëliet slaat met de zweep.
Hij wordt heel boos en doodt de soldaat.

Mozes helpt zijn volk vluchten uit Egypte. Hij brengt ze naar het Beloofde Land.
Myriam neemt haar tamboerijn en zingt een danklied voor God.

Mozes woont in het paleis van de farao.
Hij ziet hoe hard zijn volk, de Israëlieten, moeten werken.

Correctiesleutel
Mozes woont in het paleis van de farao.
Hij ziet hoe hard zijn volk, de Israëlieten, moeten werken.

Mozes ziet dat een Egyptische opziener een Israëliet slaat met de zweep.
Hij wordt heel boos en doodt de soldaat.

Mozes kan niet meer in het paleis van de farao blijven wonen.
Hij vlucht in de woestijn.

Mozes helpt zijn volk vluchten uit Egypte. Hij brengt ze naar het Beloofde Land.
Myriam neemt haar tamboerijn en zingt een danklied voor God.

Het 'huis' van Mozes

Met dit 'spel' kun je de kennis van de kinderen over Mozes even opfrissen.

Typisch Mozes

Materiaal
Zoek afbeeldingen van: Mozes, een berg, vuur, woestijn, stok en nog andere willekeurige voorwerpen of plaatsen die niet met Mozes in verband gebracht kunnen worden.
(bv. boom, ijslandschap, tarweveld, koeien ...)
Kleef deze figuren op dun karton om ze steviger te maken.

Verloop
Bespreek
- Wat speelde in het leven van Mozes een grote rol?
Zoek dit tussen de verschillende prenten. Vertel er telkens bij wat dit met Mozes te maken heeft.

Met de voorwerpen die bij Mozes passen, én Mozes zelf, kan men een mobiel maken of een Mozes-kijkdoos.

Quiz

(inspiratiebron: Bijbel Basics)

Verdeel de kinderen in groepen van maximaal vier. Elke groep krijgt een blad papier en een bic.

Stel een vraag.
De teams bedenken of ze de vraag direct willen beantwoorden of willen kiezen uit drie antwoorden.
De groepen die kiezen voor een direct antwoord, noteren hun antwoord op het blad.
Daarna krijgen de andere groepen de meerkeuzevariant. Die noteren het antwoord met de letter die bij het juiste antwoord hoort.
Is de open vraag juist beantwoord, dan krijgt de groep drie punten.
Werd er gekozen voor een meerkeuzevraag en is het antwoord juist, dan krijgt het team één punt.

De quizvragen:
1. In welk land werd Mozes geboren?
A. Egypte
B. Israël
C. Libanon

2. Hoe heet de zus van Mozes?
A. Mirjam
B. Eva
C. Hanna

3. Wie vond Mozes in een mandje in de rivier?
A. de farao
B. een prinses
C. een zeeman

4. Wat moet Mozes uittrekken als hij de stem van God in een brandende struik hoort?
A. zijn jas
B. zijn schoenen
C. zijn sokken

5. In de woestijn geeft God het volk 'brood' te eten. Hoe noemt het volk dit brood?
A. gewoon brood
B. manna,
C. kramiek

6. Hoeveel regels van God staan er op de stenen platen?
A. 10
B. 50
C. 100

7. Waarin bewaart het volk de stenen platen met de regels van God? A. in een kist
B. in een plastic tas
C. in een metalen kluis

8. Hoe lang duurde de tocht van Mozes door de woestijn?
A. veertig dagen
B. veertig maanden
C. veertig jaren

Elfje

De kinderen maken een elfje over Mozes. Lees meer over 'elfjes'.

INFORMEREN

Kennismaking met het leven van Mozes

Materiaal
Kinderbijbel of video: ‘Moses, Prince of Egypt’

Verloop
Vertel over Mozes. Maak hiervoor gebruik van een kinderbijbel of de video. Je kunt de film in zijn geheel bekijken, of er fragmenten uit nemen. De inhoud van die film is vrij goed. Alleen werd de doortocht door de Rode Zee te spectaculair voorgesteld naar hedendaagse maatstaven. Dit kan voorwerp zijn van bespreking:
- Waarom stelt met dit zo spectaculair voor?
- Wat wil men ermee duidelijk maken?

SPREKEN MET BEELDEN

Water: dood en leven

. In Egypte speelt de Nijl een heel belangrijke rol:
ze is als het ware de bron van alle leven door de jaarlijkse overstromingen die vruchtbaar slib achterlaten.
. De farao geeft de opdracht om de jongetjes te gooien in de Nijl
. Dankzij het riet op de oevers van de Nijl kan de kleine Mozes in een mandje overleven op het water van de Nijl.
. Doordat de Rode Zee doorwaadbaar is, kunnen de Israëlieten Egypte ontvluchten
. De Rode Zee vormt bij vloed een bedreiging voor de Egyptenaren die de Israëlieten achtervolgen: ze verdrinken in die zee.

Noteer op een flap of op een bord de woorden: DOOD en LEVEN.
Merk op dat het ‘water’ in de verhalen van Mozes deze dubbele betekenis heeft.
De kinderen zoeken bij elk van de voorgaande zinnen welke betekenis het water daarin heeft.

(Deze oefening vormt een inleiding op het denken in symbolen. De verwijzingen naar ‘leven’ én naar ‘dood’ in water, komt ook terug in het sacrament van het doopsel. Het overgieten met water, de vroegere onderdompeling, verwijst naar dood (afsterven van de ‘oude mens’, de mens die leefde zonder met God rekening te houden) én naar leven (herboren worden als een nieuw mens die in de voetsporen van Jezus zijn leven wil leiden).

Beeld van het leven

Probeer met de kinderen de symboliek van de tocht van Mozes door de woestijn naar het Beloofde Land door te trekken naar hun eigen leven:

EGYPTE	DOORTOCHT	BELOOFDE LAND
= land waar het niet zo goed is, waar men onderdrukt wordt	= slechte situatie achterlaten; hopen op beterschap	= droomland, realisatie van verwachting
Met welke situatie kunnen we niet akkoord gaan?	Waarmee is dat te vergelijken?	Waarmee is dat te vergelijken?
De kinderen bestuderen een aantal situaties. Bijvoorbeeld: pesten op school, ruzie thuis ...	Leren omgaan met conflicten. Omdat dit moeilijk is, worden leefregels opgesteld. Bijvoorbeeld: de tien geboden	Vrede; Vriendschap; Liefde

ZINGEN / BELUISTEREN

Een danklied

(C. LETERME in Simon plus, uitgeverij Averbode, 2009 nr 4)

Het danklied van Myriam wordt de aanleiding om met de kinderen zelf een danklied voor God te schrijven. Indien je de melodie van een bepaald lied heel aanstekelijk vindt, kun je proberen met de kinderen daar de tekst van een eigen danklied voor God op te schrijven.
Voor je dit danklied / dankgebed schrijft, denken de kinderen eerst na waarvoor ze God allemaal dankbaar kunnen zijn.

Het lied van de uittocht

(muziek: Go down Moses / tekst: Huub Oosterhuis)

Toen Israël in Egypte zat
Koning laat ons gaan
toen 't volk geen god en koning had
Koning laat ons gaan
God riep: Mozes Ik ben uw God voortaan
spreek dan, Mozes, roep:
Koning laat ons gaan.

En 't volk toog uit op Mozes' woord
God zal met ons gaan
De zee, die 't zag, vlood ijlings voort
God zal met ons gaan
Vlucht maar, bergen, als rammen hiervandaan,
spring dan, heuvels, want
God zal met ons gaan.

De goden van Egypteland
God zal met ons gaan
die mogen schreeuwen moord en brand
God zal met ons gaan
Goud en goden, nu hebt gij afgedaan.
Bergt u, doden, want
God zal met ons gaan.

Hun mond is stom; zij spreken niet
God alleen bestaat
hun handen, ha, die tasten niet
God alleen bestaat
Hij is machtig en eeuwig duurt zijn naam.
Schenk ons leven, o
God blijf met ons gaan.

Wij bieden u al wat wij zijn
omdat Gij bestaat
Weest Gij ons brood in de woestijn
omdat Gij bestaat
Mensen, broeders, biedt Hem uw leven aan;
God zal met ons
door dood en leven gaan.

Lied van Mozes

(Stef Bos)

klik hier om dit lied te beluisteren.

Mozes in 'bijbelin1000seconden'

Exodus 1,1 - 2, 10: De geboorte van Mozes
Exodus 2, 11-22: Mozes komt op voor zijn volk
Exodus 3, 1-8a.13-15: De roeping van Mozes
Exodus 7-11: De tien plagen

Exodus 12, 1-8. 11-14: De eerste pesachmaaltijd
Exodus 14, 15-15,1: Doortocht door de Rode Zee
Exodus 15: Mirjam zingt
Exodus 16, 2-4.12-15: Manna, hemels brood
Exodus 17, 3-7: Water uit een rots
Exodus 19, 3-8a.16-20b: God spreekt

Exodus 20, 1-17: Woorden om van te leven
Exodus 22, 20-26: Zo spreekt God
Exodus 24, 3-8: De sluiting van het verbond
Exodus 26: De tabernakel

Exodus 32: Het gouden kalf
Exodus 34, 4b-6. 34, 8-9 God komt bij Mozes